Nacht- en zondagsarbeid in de e-commerce: de programmawet is verschenen

De programmawet van 25 december 2017 die maatregelen inzake nacht- en zondagsarbeid in de e-commerce bevat, is verschenen in het Belgisch Staatsblad van 29 december 2017.

Deze programmawet moedigt de ontwikkeling van in België gevestigde e-commerce ondernemingen aan door nacht- en zondagsarbeid toe te staan via een vereenvoudigde, deels tijdelijke en deels definitieve invoeringsprocedure.  De definitieve procedure betreft zowel de      e-commerce in goederen als in diensten, terwijl de tijdelijke procedure enkel betrekking heeft op e-commerce in goederen en e-commerce in diensten uitsluit. De definitieve procedure heeft betrekking op nachtarbeid met prestaties die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens, terwijl de tijdelijke procedure betrekking heeft op zondagsarbeid en nachtarbeid tussen 20 u en 6 u met of zonder prestaties gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens.

Enerzijds versoepelt de programmawet de procedure om nachtarbeid in te voeren met prestaties die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens voor de activiteiten van elektronische handel van goederen en diensten van ondernemingen die een vakbondsafvaardiging hebben: vanaf 1 januari 2018 kunnen deze ondernemingen nachtarbeid invoeren via een gewone collectieve arbeidsovereenkomst (die door slechts één representatieve vakorganisatie kan worden ondertekend).

Anderzijds geeft de programmawet de ondernemingen tijdelijk de mogelijkheid om in 2018 en 2019 via een vereenvoudigde procedure nacht- en zondagsarbeid in te voeren voor hun activiteiten van elektronische handel van goederen en deze nacht- en zondagsarbeid vanaf 2020 via een vereenvoudigde procedure te behouden. Deze tijdelijke, vereenvoudigde  procedure biedt, naast de normale procedures, een bijkomende mogelijkheid om nachtarbeid in te voeren.

1. Definitieve versoepeling van de procedure voor invoering van nachtarbeid tussen middernacht en 5 uur voor de activiteiten van elektronische handel van goederen en diensten van ondernemingen met een vakbondsafvaardiging

Ondernemingen met vakbondsafvaardiging die nachtarbeid willen invoeren met prestaties die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens[1] moeten momenteel - na voorafgaande raadpleging van de werknemers[2] - nachtarbeid invoeren via een ondernemings-cao gesloten met alle vakorganisaties die in de vakbondsafvaardiging vertegenwoordigd zijn[3].

Vanaf 1 januari 2018 versoepelt de programmawet deze procedure definitief door ondernemingen met een vakbondsafvaardiging voortaan de mogelijkheid te bieden nachtarbeid in te voeren voor het uitvoeren van logistieke en ondersteunende diensten verbonden aan de elektronische handel via het sluiten van een cao met één representatieve werknemersorganisatie in plaats van met alle vakorganisaties die in de vakbondsafvaardiging vertegenwoordigd zijn[4].

2. Tijdelijke versoepeling van de procedure tot invoering van nacht- en zondagsarbeid voor de activiteiten van elektronische handel van goederen

De programmawet versoepelt tijdelijk de procedure voor invoering van nacht- en zondagsarbeid voor bepaalde activiteiten van elektronische handel.

2.1. Welke activiteiten van elektronische handel worden bedoeld?

Hier bedoelt men alleen de activiteiten van elektronische handel van goederen die thuis bij de consument worden geleverd en alle logistieke en ondersteunende diensten verbonden aan deze elektronische handel.

De bedoelde elektronische handel is dus de handel in goederen en niet in diensten (zoals de onlineverkoop van verzekeringsproducten bijvoorbeeld)

De logistieke en ondersteunende diensten verbonden aan de elektronische handel in goederen omvatten orderverwerking, verpakking, verzending, levering en opvolging van de goederenstroom, maar ook goederenopslag, voorraadbeheer, vrachtafhandeling en andere transportondersteunende activiteiten, evenals afhaalpunten en telefonische dienst na verkoop.

2.2. Procedure voor invoering van nachtarbeid

In 2018 en 2019

Tussen 1 januari 2018 en 31 december 2019 kan een onderneming voor haar e-commerce activiteiten tijdelijk nachtarbeid invoeren voor een periode die beperkt is tot 31 december 2019 door gebruik te maken van een vereenvoudigde procedure. Deze procedure verschilt naargelang  de arbeidsregeling al dan niet prestaties omvat die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens:

• wanneer de arbeidsregeling geen prestaties omvat die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens[5], dan moet de onderneming hetzij haar arbeidsreglement wijzigen, hetzij een gewone ondernemings-cao sluiten (de handtekening van één representatieve werknemersorganisatie volstaat)[6];
• wanneer de arbeidsregeling prestaties omvat die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens[7], dan moet de onderneming eerst de werknemers raadplegen over de aanpassing van de arbeidsvoorwaarden van de nachtarbeiders in overeenkomst met de procedure die door cao nr. 46 van de NAR is bepaald[8]. Na afloop van deze raadpleging mag de onderneming nachtarbeid invoeren:
  
  • hetzij via een wijziging van haar arbeidsreglement,
  • hetzij via het sluiten van een gewone ondernemings-cao (de handtekening van één representatieve werknemersorganisatie volstaat)[9];

Als hij het gewijzigde arbeidsreglement ter registratie overmaakt aan het Toezicht op de Sociale Wetten moet de werkgever in ieder geval vermelden dat de regeling van nachtarbeid, ingevoerd in toepassing van de tijdelijke, vereenvoudigde procedure bepaald door de programmawet, eindigt op 31 december 2019.

Vanaf 2020

Vanaf 1 januari 2020 kan de onderneming de nachtarbeid behouden die ze in 2018 en 2019 invoerde via het sluiten van een gewone ondernemings-cao (kan met slechts één representatieve vakorganisatie worden gesloten) die de al ingevoerde regeling van nachtarbeid bestendigt[10].

Als de onderneming in 2018 en 2019 geen nachtarbeid heeft ingevoerd via de vereenvoudigde procedure, kan ze vanaf 2020 enkel nog nachtarbeid invoeren via de normale wettelijke procedure:

• wanneer de arbeidsregeling geen prestaties omvat die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens, dan moet de onderneming de nachtregeling  invoeren:
  • hetzij via een wijziging van haar arbeidsreglement;
  • hetzij via het sluiten van een gewone ondernemings-cao (de handtekening van één representatieve werknemersorganisatie volstaat). Het arbeidsreglement moet worden gewijzigd om er de nachtroosters in op te nemen in naleving van de gebruikelijke procedure voor wijziging en bekendmaking van het arbeidsreglement;
• wanneer de arbeidsregeling prestaties omvat die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens, dan moet de onderneming eerst de werknemers raadplegen over de aanpassing van de arbeidsvoorwaarden van de nachtarbeiders in overeenkomst met de procedure die door cao nr. 46 van de NAR is bepaald[11] en daarna de nachtarbeid invoeren:
  
  • via een wijziging van haar arbeidsreglement als er geen vakbondsafvaardiging is;
  • via het sluiten van een gewone ondernemings-cao (de handtekening van één representatieve werknemersorganisatie volstaat)[12] als de onderneming over een vakbondsafvaardiging beschikt.

2.3. Procedure voor invoering van zondagsarbeid

In 2108 en 2019

Tussen 1 januari 2018 en 31 december 2019 kan een onderneming voor haar e-commerce activiteiten tijdelijk zondagsarbeid invoeren voor een periode die beperkt is tot 31 december 2019 en dit via een vereenvoudigde procedure:

• hetzij via een wijziging van haar arbeidsreglement;
• hetzij via het sluiten van een gewone ondernemings-cao (de handtekening van één representatieve werknemersorganisatie volstaat)[13].

Als hij het gewijzigde arbeidsreglement ter registratie overmaakt aan het Toezicht op de Sociale Wetten moet de werkgever in beide gevallen vermelden dat de regeling van zondagsarbeid, ingevoerd in toepassing van de tijdelijke, vereenvoudigde procedure bepaald door de programmawet, eindigt op 31 december 2019.

Vanaf 2020

Vanaf 1 januari 2020 kan de onderneming de zondagsarbeid behouden die ze in 2018 en 2019 invoerde via het sluiten van een gewone ondernemings-cao (kan met slechts één representatieve werknemersorganisatie worden gesloten)[14] die de al ingevoerde regeling van zondagsarbeid bestendigt .

Als de onderneming in 2018 en 2019 geen zondagsarbeid heeft ingevoerd via de vereenvoudigde procedure, kan ze vanaf 2020 geen zondagsarbeid meer invoeren via de vereenvoudigde procedure bepaald door de programmawet want deze afwijking is slechts tijdelijk. De onderneming moet de zondagsarbeid dan ook invoeren door gebruik te maken van een andere wettelijke af die zondagsarbeid toelaat en de zondagsarbeid invoeren via de procedure die voor die wettelijke afwijking is voorzien.

3. Besluit

De programmawet versoepelt definitief de procedure voor invoering van een regeling van nachtarbeid met prestaties die gewoonlijk worden geleverd tussen middernacht en 5 uur 's morgens voor de activiteiten van elektronische handel  in goederen en diensten van ondernemingen met een vakbondsafvaardiging:  vanaf 1 januari 2018 kunnen deze ondernemingen na voorafgaande raadpleging van de werknemers definitief nachtarbeid tussen middernacht en 5 uur 's morgens invoeren via een  gewone ondernemings-cao (gesloten met één representatieve werknemersorganisatie). Het arbeidsreglement wordt in overeenkomst hiermee automatisch aangepast zonder de procedure voor wijziging van het arbeidsreglement te moeten volgen. De regels inzake bekendmaking van het gewijzigde arbeidsreglement moeten worden nageleefd.

Bovendien staat de programmawet vanaf 1 januari 2018 nacht- en zondagsarbeid toe voor de activiteiten van elektronische handel van goederen via een tijdelijke, vereenvoudigde invoeringsprocedure:

U vindt hierna een samenvattende tabel met de beschrijving van de verschillende procedures voor de invoering van nacht- en zondagsarbeid voor e-commerce activiteiten:

Definitief kader >< tijdelijk kader

4. Inwerkingtreding

Deze bepalingen treden in werking op 1 januari 2018 en herroepen het koninklijk besluit van 13 maart 2016 waarbij nachtarbeid wordt toegestaan voor het uitvoeren van alle werkzaamheden verbonden aan de elektronische handel in de ondernemingen die onder de paritaire comités 201, 202, 311 en 312 ressorteren.

5. Wettelijke referenties

Artikelen 55 tot 65 van de programmawet van 25 december 2017 (Belgisch Staatsblad van 29 december 2017).