In het kader van de strijd tegen sociale en fiscale fraude én ter verhoging van de arbeidsveiligheid wil de wetgever elke persoon registreren die aanwezig is op een bouwwerf teneinde zekerheid te bekomen over de aard van zijn arbeidsrelatie (werknemers- of zelfstandigenstatuut). Ondanks de praktische bezwaren van de Confederatie Bouw en de Bouwunie is de elektronische aanwezigheidsregistratie op sommige bouwwerven nu een feit.
Voortaan moet er een “elektronische aanwezigheidsregistratie” (hierna registratie genoemd) plaatsvinden voor de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen waar ten minste twee aannemers tegelijkertijd of achtereenvolgens tussenkomen en waarvan de totale oppervlakte ten minste 1000 m² bedraagt.
Toepassingsgebied
Deze nieuwe regels zijn van toepassing op:
- de werkgevers die in hoedanigheid van aannemer of onderaannemer activiteiten verrichten tijdens de uitvoering van een bouwwerk;
- de werknemers die opdrachten uitvoeren in het kader van hun arbeidsovereenkomst;
- de zelfstandigen die in hoedanigheid van aannemer of onderaannemer activiteiten verrichten;
- de bouwdirectie belast met de uitvoering: iedere natuurlijke of rechtspersoon die voor rekening van de opdrachtgever zorg draagt voor de uitvoering van het bouwwerk.
Tijdelijke of mobiele bouwplaats
Een tijdelijke of mobiele bouwplaats is elke bouwplaats waar civieltechnische werken of bouwwerken worden uitgevoerd waarvan de lijst is vastgesteld bij koninklijk besluit. Het betreft onder meer graafwerken, grondwerken, funderings- en verstevigingswerken, waterbouwkundige werken, wegenwerken, plaatsen van nutsleidingen, riolen, gasleidingen, elektriciteitskabels, bouwwerken, montage en demontage van liggers en kolommen, inrichtings- en uitrustingswerken, verbouwingswerken, vernieuwbouw, herstellingswerken, ontmantelingswerken, sloopwerken, instandhoudingswerken, onderhouds-, schilder- en reinigingswerken, saneringswerken en hun afwerkzaamheden.
Het registratiesysteem
Elke persoon die zich aanbiedt op een tijdelijke of mobiele bouwplaats is ertoe gehouden onmiddellijk en dagelijks zijn aanwezigheid op de bouwplaats te registreren. Het gaat dus om alle personen die een bouwplaats betreden en daar effectief zullen werkzaamheden uitvoeren. De werkgever moet hen daartoe een registratiemiddel ter beschikking stellen.
Het registratiesysteem omvat:
- een gegevensbank beheerd door de overheid die bepaalde gegevens verzamelt met het oog op de controle en de exploitatie van deze gegevens;
- een registratieapparaat waarin de gegevens kunnen geregistreerd worden en dat toelaat om deze gegevens door te zenden naar de gegevensbank;
- een registratiemiddel om de identiteit, het adres of de geografische ligging van de tijdelijke of mobiele bouwplaats, de hoedanigheid van de geregistreerde persoon (werknemers –of zelfstandigenstatuut) en het tijdstip van de registratie te bewijzen. Ook de identificatiegegevens van de werkgever wanneer de natuurlijke persoon een werknemer is of de identificatiegegevens van de natuurlijke persoon of rechtspersoon in wiens opdracht het werk wordt uitgevoerd wanneer de natuurlijke persoon een zelfstandige is, moeten worden geregistreerd.
Deze gegevens worden doorgestuurd naar een gegevensbank die bijgehouden wordt door de overheid.
Cascadeverplichting
De bouwdirectie belast met de uitvoering moet het registratieapparaat ter beschikking stellen van de aannemers waarop hij een beroep doet. De aannemer moet het registratieapparaat gebruiken en ter beschikking stellen van de onderaannemer(s) waarop hij beroep doet. De onderaannemer moet dit op zijn beurt doen voor de volgende onderaannemer enz… De bouwdirectie belast met de uitvoering en de aannemer kunnen evenwel contractueel overeenkomen dat een ander gelijkwaardig registratiesysteem wordt toegepast.
Bovendien moet elke (onder)aannemer ervoor zorgen dat al wie in zijn opdracht de bouwplaats betreedt, vooraf wordt geregistreerd.
Indien de registratie gebeurt op de tijdelijke of mobiele bouwplaats moet de bouwdirectie belast met de uitvoering, de aannemers en/of hun onderaannemers ook instaan voor de plaatsing en de goede werking van het registratieapparaat. Indien de registratie gebeurt op een andere plaats dan moet die registratie dezelfde waarborgen bieden als op de bouwplaats. De werkgever is verantwoordelijk voor de aflevering van het registratiemiddel aan zijn werknemers. Dit is ook het geval wanneer de bouwdirectie belast met de uitvoering een beroep doet op een zelfstandige. De Minister van Werk controleert of de registratie dezelfde waarborgen biedt als de registratie die gebeurt op de bouwplaats.
Controle
De wetgever bepaalt uitdrukkelijk dat de sociale inspecteurs en de instellingen van sociale zekerheid, mits een voorafgaande machtiging van de afdeling sociale zekerheid van het sectoraal comité van de sociale zekerheid, de gegevens die opgenomen zijn in het registratiesysteem, onderling kunnen uitwisselen en kunnen gebruiken in het kader van hun takenpakket. Ook andere personen kunnen deze databank raadplegen:
- de bouwdirectie voor haar werf;
- het openbaar bestuur bij een overheidsopdracht;
- de werkgever voor zijn werknemers;
- de werknemer voor zijn prestaties;
- de andere personen voor hun prestaties.
Sancties
Het niet naleven van bovenvermelde verplichtingen heeft tot gevolg dat de werkgever, de bouwdirectie belast met de uitvoering, de aannemer en onderaannemer, zijn aangestelde of zijn lasthebber gestraft kan worden met een strafrechtelijke geldboete van 600 tot 6000 euro, hetzij een administratieve geldboete van 300 tot 3000 euro.
Elke persoon die zijn aanwezigheid niet onmiddellijk en dagelijks registreert, riskeert een geldboete van 60 tot 600 euro.
Inwerkingtreding
De nodige uitvoeringsbesluiten moeten nog verschijnen. Ook de datum van inwerkingtreding van deze regeling moet nog bij koninklijk besluit worden bepaald.