Specifieke hoofdelijke aansprakelijkheid voor de rechtstreekse contractant voor bouwactiviteiten

Van 
82327

Wanneer de aannemer waarop u rechtstreeks een beroep doet voor activiteiten in de bouwsector het verschuldigd loon aan zijn werknemers geheel of gedeeltelijk niet betaalt, bent u hiervoor als rechtstreekse contractant hoofdelijk aansprakelijk. Er zijn echter wel manieren om dat risico te beperken. De oude regelingen inzake hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden blijven eveneens bestaan.

Onlangs kon u op onze website lezen dat de Europese detacheringsrichtlijn werd omgezet in Belgische wetgeving. Die nieuwe wet bevatte vier groepen van bepalingen. In dit artikel gaan we dieper in op de derde groep van bepalingen, namelijk die met betrekking tot de invoering van een specifiek regime van hoofdelijke loonaansprakelijkheid voor de rechtstreekse contractant in het kader van activiteiten in de bouwsector.

Op wie is de hoofdelijke aansprakelijkheid van toepassing?

Alvorens in te gaan op de werking van het systeem moet het toepassingsgebied van de maatregel worden afgebakend.

Activiteiten in de bouwsector

Onder activiteiten in de bouwsector wordt begrepen: de werken of diensten vermeld in:

  • het bevoegdheidsgebied van het paritair comité voor het bouwbedrijf (pc 124);
  • het bevoegdheidsgebied van een van onderstaande paritaire comités en die tevens worden beschouwd als werken in onroerende staat in de zin van artikel 20, § 2 van het koninklijk besluit nr. 1 van 29 december 1992 met betrekking tot de regeling voor de voldoening van de belasting over de toegevoegde waarde:
    • het paritair comité voor de metaal-, machine- en elektrische bouw (pc 111);
    • het paritair comité voor de schoonmaak (pc 121);
    • het paritair comité voor de stoffering en de houtbewerking (pc 126);
    • en het paritair subcomité voor de elektriciens : installatie en distributie (pc 149.01);

Rechtstreekse contractant

Dit nieuwe systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid is van toepassing op de rechtstreekse contractanten. Hiermee worden bedoeld: de opdrachtgever, de aannemer en de intermediaire aannemer die voor activiteiten in de bouwsector beroep doen op een (onder)aannemer.

Niet voor de particuliere opdrachtgever

Het nieuwe systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid is niet van toepassing op de opdrachtgever die een natuurlijke persoon is en die activiteiten in de bouwsector uitsluitend voor privédoeleinden laat uitvoeren.

Niet enkel in geval van detachering

Onderstaand specifiek systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid werd ingevoerd ter omzetting van de Europese detacheringsrichtlijn. De hoofdelijke aansprakelijkheid geldt echter niet uitsluitend voor het verschuldigde loon aan de vanuit het buitenland gedetacheerde werknemers, maar ook op de werknemers die permanent in België worden tewerkgesteld door een werkgever die hier al dan niet gevestigd is.

Waarover gaat het?

Hoofdelijke aansprakelijkheid voor het verschuldigd loon

De rechtstreekse contractant die voor activiteiten in de bouwsector een beroep doet op een (onder)aannemer is hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van het loon dat verschuldigd is aan de werknemer die tewerkgesteld wordt door deze (onder)aannemer en dat overeenstemt met de arbeidsprestaties die deze werknemer heeft verricht voor die rechtstreekse contractant.

Het verschuldigd loon is het loon dat verschuldigd is aan de werknemer maar dat nog niet werd betaald, noch door zijn werkgever, noch door degene die gehouden is om het te betalen voor rekening van deze werkgever. De vergoedingen waarop de werknemer recht heeft ingevolge de beëindiging van zijn arbeidsovereenkomst vallen hier niet onder.

Uitzondering voor de voorzichtige contractant

De rechtstreekse contractant is niet hoofdelijk aansprakelijk indien hij in het bezit is van een schriftelijke verklaring ondertekend door hem en zijn (onder)aannemer, waarin:

  • de rechtstreekse contractant aan zijn (onder)aannemer de coördinaten meedeelt van de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg waarin de inlichtingen betreffende het verschuldigd loon zijn opgenomen, en;
  • de (onder)aannemer van genoemde rechtstreekse contractant bevestigt dat hij het verschuldigd loon aan de werknemers van deze (onder)aannemer betaalt en zal betalen.

Die schriftelijke verklaring hoeft geen afzonderlijk document te zijn, maar kan ook worden opgenomen als een clausule in de aannemingsovereenkomst tussen de contractant en zijn (onder)aannemer.

Kennis van wanbetaling

Hoofdelijke aansprakelijkheid, ondanks schriftelijke verklaring

Men heeft willen vermijden dat de rechtstreekse contractant die in het bezit is van bovenstaande verklaring niet hoofdelijk aansprakelijk zou zijn in de situatie waarin hij op de hoogte is van het feit dat zijn (onder)aannemer zijn verplichting om het verschuldigde loon te betalen niet nakomt.

De rechtstreekse contractant is dus toch hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van het verschuldigd loon dat overeenstemt met de arbeidsprestaties verricht vanaf het verstrijken van een termijn van veertien werkdagen die aanvangt op het ogenblik waarop deze rechtstreekse contractant kennis heeft van het feit dat zijn (onder)aannemer niet het volledig of gedeeltelijk loon betaalt dat verschuldigd is aan zijn werknemers.

Die kennis is, onder andere, bewezen wanneer de rechtstreekse contractant in kennis werd gesteld door de inspectie overeenkomstig een specifieke procedure (zie hieronder). Het bewijs van dergelijke kennis kan echter door alle andere middelen van recht worden geleverd.

In dit geval geldt de hoofdelijke aansprakelijkheid dus enkel voor de toekomst. De termijn van veertien werkdagen moet de rechtstreekse contractant toelaten om de nodige maatregelen te nemen om te kunnen ontsnappen aan zijn hoofdelijke aansprakelijkheid (bijvoorbeeld door de inbreuk te laten stoppen door zijn tussenkomst of door een ontbindend beding aan te wenden).

Bent u van plan een beroep te doen op een (onder)aannemer voor activiteiten in de bouwsector? Neem in de aannemingsovereenkomst zowel de hierboven genoemde schriftelijke verklaring op als een ontbindend beding in geval van kennisname van  wanbetaling van het verschuldigde loon door uw (onder)aannemer aan zijn werknemers.

Gemelde werkgever

De wetgever heeft een specifieke schriftelijke kennisgeving voorzien op het vlak van de bijzondere hoofdelijke aansprakelijkheid van de rechtstreekse contractant in geval van activiteiten in de bouwsector.

De sociaal inspecteurs kunnen de rechtstreekse medecontractant van de (onder)aannemer in kennis stellen dat hun (onder)aannemer zijn verplichting niet nakomt om het verschuldigd loon te betalen aan de werknemers.

Deze kennisgeving vermeldt :

  1. het aantal en de identiteit van de werknemers waarvan de sociaal inspecteurs hebben vastgesteld dat zij prestaties hebben geleverd in het raam van de activiteiten in de bouwsector die de rechtstreekse contractant laat uitvoeren via zijn (onder)aannemer die werkgever is van voormelde werknemers;
  2. de identiteit en het adres van de tewerkstellende (onder)aannemer die zijn verplichting niet is nagekomen om het verschuldigd loon te betalen aan zijn werknemers;
  3. het loon waarop de betrokken werknemers recht hebben ten laste van hun werkgever maar dat niet werd uitbetaald door deze werkgever;
  4. de plaats of de plaatsen waar de activiteiten in de bouwsector worden uitgevoerd door de betrokken werknemers;
  5. de identiteit en het adres van de opdrachtgever, de aannemer of de intermediaire aannemer, die de kennisgeving heeft ontvangen.

Een afschrift van deze kennisgeving wordt naar de betrokken (onder)aannemer-werkgever verstuurd.

Aanplakking van de kennisgeving

De gemelde werkgever moet een afschrift van bovenstaande kennisgeving aanplakken op de plaats of de plaatsen waar de betrokken werknemers de activiteiten in de bouwsector uitvoeren.

Indien de gemelde werkgever die verplichting niet naleeft, staat de rechtstreekse contractant in voor de aanplakking op die plaats of plaatsen.

Gelijkstelling met de werkgever

De hoofdelijk aansprakelijke rechtstreekse contractant wordt gelijkgesteld met de werkgever voor bepaalde verplichtingen en beperkingen in het kader van de loonbeschermingswet. Het gaat onder andere om:

  • het tijdstip en de wijze van de uitbetaling van het loon;
  • de verschuldigde rente op het loon:  dit betekent dat de intresten worden berekend vanaf het tijdstip waarop het loon eisbaar is geworden ten aanzien van de eigenlijke werkgever;
  • de verplichte aflevering van een loonbrief of vergelijkbaar loondocument uit het land van detachering;
  • de beperkingen met betrekking tot inhoudingen op het loon van de betrokken werknemers.

Verdediging van de rechten van de werknemers

Indien dit systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid aanleiding zou geven tot rechtsgeschillen, kunnen de representatieve werknemers- en werkgeversorganisaties van de privésector en de vakorganisaties van de publieke sector in rechte optreden ter verdediging van de rechten van de betrokken werknemers. Hiervoor moeten de betrokken werknemers wel hun toestemming geven.

De betrokken werknemers kunnen uiteraard ook zelf nog in rechte optreden, zich bij een vordering aansluiten of in het geding tussenkomen.

Sancties

Het niet naleven van de verplichting tot aanplakking van de hogervermelde kennisgeving van de inspectiediensten en het niet betalen van het verschuldigde loon door de hoofdelijk aansprakelijke rechtstreekse contractant worden bestraft met een sanctie van niveau 2 zoals bepaald in het Sociaal Strafwetboek. Rekening houdend met de opdeciemen die van toepassing zijn sinds 1 januari 2017 betreft het dus een administratieve geldboete van 200 tot 2.000 EUR of een strafrechtelijke geldboete van 400 tot 4.000 EUR.

Wat met andere systemen van hoofdelijke aansprakelijkheid voor medecontractanten?

Naast dit nieuwe specifieke systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid blijven andere regelingen inzake de hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden in het kader van (onder)aanneming voortbestaan. Het is wel interessant om de verhouding tussen de nieuwe regeling en de reeds bestaande regelingen even te evalueren.

Algemene hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden

Voor bepaalde sectoren, waaronder ook door de nieuwe regeling beoogde activiteiten in de bouwsector, bestaat er sinds 1 september 2013 al een algemene regeling van hoofdelijke aansprakelijkheid  voor loonschulden in geval van wanbetaling door de (onder)aannemer. Het belangrijkste verschil met de nieuwe bijzondere regeling is dat:

  • die algemene regeling een trapsgewijze hoofdelijke aansprakelijkheid voorziet: De opdrachtgever is dus aansprakelijk voor heel de keten en iedere (onder)aannemer voor de keten van onderaannemers die na hem volgt. Er moet geen chronologische rangorde worden nageleefd.
  • de hoofdelijke aansprakelijkheid volgens de algemene regeling pas ingaat van zodra de inspectiediensten de opdrachtgever of (onder)aannemer in kennis hebben gesteld van de wanbetaling door de (onder)aannemer.
  • de algemene hoofdelijke aansprakelijkheid beperkt is in de tijd (maximaal één jaar).

Door de invoering van deze nieuwe regeling kan de algemene regeling niet meer worden toegepast voor de hoofdelijke aansprakelijkheid van een contractant voor de rechtstreekse relatie met zijn (onder)aannemer  voor activiteiten in de bouwsector. Daarop is dus uitsluitend de nieuwe regeling van toepassing.

Bijzondere hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden in geval van illegaal verblijvende derdelanders

Een illegaal verblijvende derdelander zal nooit onderworpen zijn aan de algemene regeling, noch aan de hierboven besproken specifieke regeling van hoofdelijke aansprakelijkheid voor activiteiten in de bouwsector.

Op hen is dus uitsluitend de bijzondere hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden in geval van illegaal verblijvende derdelanders van toepassing.

Wanneer is dit in werking getreden?

De hoofdelijke aansprakelijkheid voor de rechtstreekse contractant in het kader van bouwactiviteiten is in werking getreden op 30 december 2016.