Het Hof van Cassatie doet uitspraak over de verloning van de wachtdienst
Van op 8 Februari 2024In zijn arrest van 13 november 2023 bevestigde het Hof van Cassatie dat de tijd die een werknemer besteedt aan de wachtdienst, waarbij hij in geval van een oproep binnen een zeer kort tijdsbestek weer aan het werk moet gaan, arbeidstijd is, aangezien deze verplichting hem belet zijn tijd vrij te besteden. Volgens het Hof is voor deze arbeidstijd een uurloon verschuldigd, aangezien er geen specifieke vergoeding voor de wachtdienst is vastgesteld in een overeenkomst tussen de partijen of in een collectieve arbeidsovereenkomst.
De wachtdienst thuis kan als arbeidstijd worden beschouwd
In de zaak waarover het Hof oordeelde, hoefde de werknemer die de wachtdienst uitvoerde niet op een specifieke locatie te blijven, maar werd zijn bewegingsvrijheid toch ernstig beperkt door de zeer korte tijd die hij had om na een oproep weer aan het werk te gaan.
Na eraan te hebben herinnerd dat arbeidstijd de tijd is gedurende welke de werknemer ter beschikking van de werkgever staat, oordeelde het Hof dat de wachttijd van de werknemer arbeidstijd vormde doordat de verplichtingen de mogelijkheid van de werknemer om vrij over zijn tijd te beschikken aanzienlijk beperkten: "Ook al hoeft hij niet op de werkplek, thuis of op een andere plaats te blijven, moet de wachtdienst, tijdens dewelke de werknemer permanent beschikbaar moet zijn en onderworpen is aan door de werkgever opgelegde verplichtingen, met name wat de reactietijd voor de hervatting van het werk betreft, die objectief en in zeer aanzienlijke mate zijn vermogen beperken om de tijd van deze perioden waarin geen beroep op hem wordt gedaan, vrij te besteden, als arbeidstijd worden beschouwd."
Met deze uitspraak bevestigt het Hof van Cassatie de huidige Europese rechtspraak van het Hof van Justitie.
Hoe wordt de wachtdienst vergoed?
Het Hof wees er eerst en vooral op dat het loon de tegenprestatie is voor de arbeid die wordt verricht op grond van de arbeidsovereenkomst en dat de verplichting van de werkgever om loon te betalen een noodzakelijk gevolg is van de arbeid die wordt verricht op grond van de arbeidsovereenkomst.
Het Hof stelde verder dat verschillende verloningen kunnen worden voorzien voor verschillende soorten werk. Wanneer het loon echter is vastgesteld per gewerkt uur zonder onderscheid naar de aard van de geleverde diensten, is dit loon verschuldigd voor alle uren die worden gewerkt in uitvoering van de arbeidsovereenkomst en dus voor de uren wachtdienst thuis die arbeidstijd vormen (zolang de werknemer tijdens deze uren ter beschikking van de werkgever staat).
In deze zaak volgde het Hof de redenering van de werkgever niet dat de wachtdienst de werknemer alleen recht geeft op de voor andere werkzaamheden vastgestelde verloning, als dit uitdrukkelijk is vastgelegd in de overeenkomst tussen de partijen of in een collectieve arbeidsovereenkomst. De werkgever voerde aan dat er geen verloning verschuldigd was voor deze wachtdienst omdat er geen verloning uitdrukkelijk was overeengekomen of betaald voor deze wachtdienst.
Maar het Hof oordeelde anders, namelijk in de zin dat er wel een uurloon verschuldigd was voor de uren van deze wachtdienst die krachtens de arbeidsovereenkomst werden verricht en arbeidstijd vormden.
Wat betekent dit voor de werkgevers?
Andere soorten werk die onder de arbeidsovereenkomst worden uitgevoerd, kunnen anders worden vergoed. Het is daarom mogelijk om een andere verloning te geven voor de wachtdienst, de periode waarin de werknemer 'wacht', zelfs als deze wachttijd arbeidstijd is.
Als het overeengekomen loon echter geen onderscheid maakt naargelang het soort werk dat wordt uitgevoerd, is dit uurloon ook verschuldigd voor de wachtdienst, aangezien het om arbeidstijd gaat.
Werkgevers die werknemers wachtdienst doen verrichten, doen er goed aan om overeenkomsten te sluiten over de verloning van deze wachtdiensten. Het staat hen vrij om voor wachtdiensten een andere verloning overeen te komen dan het loon voor gewone arbeid, zelfs als de wachtdienst arbeidstijd vormt en tegelijkertijd werk is dat wordt verricht in uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Als een dergelijke overeenkomst ontbreekt, zal het uurloon verschuldigd zijn voor de wachtdienst als deze arbeidstijd vormt en als deze wordt verricht in uitvoering van de arbeidsovereenkomst.
Opgelet! De werkgever moet altijd nagaan of er in zijn activiteitensector geen hogere rechtsbron is die regels bevat die in dit verband moeten worden nageleefd: sommige sectoren hebben een sectorale cao gesloten voor de verloning van wachtdiensten.
Bron: Hof van Cassatie, 13 november 2023, S.23.0011.F